Van woede naar creatiekracht – Molenwijk

De eerste bewonersavond in ontwikkelwijk Molenwijk in Amsterdam ontaarde in een woedend geschreeuw. Het zo leuk bedachte programma kon van tafel. Kringwijs was in 2018 door de bibliotheek gevraagd of ze konden helpen met overlast gevende jongeren. De bibliotheek had geen ander antwoord dan de jongeren de toegang te verbieden, maar was ook ontevreden over dit antwoord.

Kringwijs werd gevraagd om te kijken naar mogelijke alternatieven. Daaruit kwam voort dat we de bibliotheek adviseerden om de verbinding met de buurt verder te ontwikkelen, dat de bieb meer werd ervaren als een plek van de buurt. De eerste stap was huis aan huis de mensen uitnodigen voor drie bewonersavonden. De eerste twee bewonersavonden stonden bol van woede. Buurtbewoners uitten schreeuwend hun frustraties, over hoe er niet naar hen geluisterd werd, hoe ze geen kansen hadden, hoe hun kinderen te dicht op de criminaliteit opgroeiden. Na die tweede avond gingen we bij de grootste schreeuwers thuis op bezoek. Hoe konden we dit vuur van boosheid ombuigen tot creatie?

Het proces dat volgde was er één van vallen en opstaan, van volhouden en de vaste overtuiging ‘het kan wel’. Een groep bewoners stond op en samen met bibliotheek en Kringwijs werden er vergaderingen gehouden. Er werden door de buurtbewoners activiteiten bedacht en uitgevoerd om de buurt gezelliger en veiliger te maken: leuke acties tijdens feestdagen, gezamenlijke maaltijden, braderie, ruilmarkt, burendag en nog veel meer. Sponsoring werd gevonden bij de winkeliers en er werd budget vrijgemaakt door Stadsdeel Noord. De jongeren werden bijeengebracht om hun wensen kenbaar te maken en gingen het gesprek met het stadsdeel aan.  De actieve buurtbewoners raakten steeds meer overtuigd dat zij iets konden bereiken voor de buurt en wilden zich steviger organiseren. Na een reeks gesprekken en het aanreiken van allerlei voorbeelden en kennis daarover kozen de buurtbewoners er voor een officiële vereniging te worden (als meest democratische rechtsvorm).

Buurtvereniging Molenwijk Amsterdam werd bij de notaris opgericht (20 januari 2020) en in maart volgde een oprichtingsfeest met de buurt (met 100 bewoners) en de volgende dag: corona-maatregelen, geen groepsbijeenkomsten meer. Dit hakte er even in maar al snel pakte de buurtvereniging juist extra veel op vanwege de extra problemen in corona-tijd. Er werd een begin gemaakt met voedselhulp, koken voor buurtbewoners en er werden nieuwe activiteiten bedacht die wel konden in Corona-tijd zoals de Balkonbingo. Al snel groeide de voedseluitgifte tot 140 gezinnen die wekelijks voedsel kregen en werd het verstandig dit te scheiden van de buurtvereniging. Voor de voedseluitgifte werd een eigen stichting opgericht (Stichting Anissa). En voor de voedseluitgifte werd een eigen locatie steeds belangrijker, maar ook voor de andere activiteiten van de bewoners. Deze locatie werd gevonden, de leegstaande peutergymzaal, en in beheer gegeven aan de buurtvereniging. Via een prijsvraag in de buurt kreeg het gebouwtje een naam: De Spil.

Met het ontstaan van Stichting Anissa was het ook weer even zoeken naar nieuwe stevigheid in de Buurtvereniging. Vanaf het begin hadden de bestuursleden veel werk verzet en was er ook wel wat energie uit. Er was dringend behoefte aan nieuwe bestuursleden. Toen die waren gevonden, duurde het nog een tijd voordat die hun weg gevonden hadden, maar dat gaf wel een flink nieuwe impuls.

Ondertussen startte Aanpak Noord een samenwerking tussen bewoners, gemeente en organisaties om de ongelijkheid in Amsterdam Noord het hoofd te bieden. Een nieuwe uitdaging voor de buurtvereniging; aanschuiven aan de tafels waar de besluiten vallen en leren communiceren met verschillende belanghebbenden. Het is nog altijd een proces van vallen en opstaan, van volhouden én door de jaren heen zien we in de resultaten steeds concreter ‘het kan wel’. Van miskende woedende mensen zijn buurtbewoners ontwikkeld tot serieuze samenwerkingspartner van gemeente en maatschappelijke organisaties om de achterstanden in hun wijk gezamenlijk aan te pakken. En bovendien: buurthuis De Spil bruist en de bieb heeft nog altijd een verbindende functie in de wijk.

Dragen burgerinitiatieven bij aan de tweedeling?

Samen een bibliotheek, kerk, bank, melkcoöperatie, handelshuis of vervoersorganisatie opzetten. Nederlanders zijn door de geschiedenis heen zeer bekend met burgerinitiatieven. Niet wachten op de staat of de markt, maar zelf een toekomstbestendig antwoord vinden op (lokale) vraagstukken.

Prachtig vindt Harro Labrujere bestuurder van Kringwijs, maar er is ook een risico: “Veel mensen kennen energie coöperaties. Daar zie je mensen uit puur idealisme en mensen die zich realiseren: Hé dat is handig, dat kunnen we goed voor onszelf regelen. Dus je koopt een windmolen en uiteindelijk levert het heel veel geld op. Dat zijn dingen waar mensen die moeten overleven niet mee bezig kunnen zijn qua energie en middelen. Je hebt zorgcoöperaties, Austerlitz is de meest bekende, daar nemen mensen zelf het heft in handen voor zorg en welzijn. Die mensen weten de financiering die beschikbaar is erbij te vinden, die weten hoe je een organisatie inricht, die kennen de weg al.

De initiatiefnemers zijn vaak  warm pleitbezorgers voor burgerinitiatief, maar zijn bijvoorbeeld ook opgeleid als ingenieur, dat die een energie coöperatie kan opzetten, is iets waarschijnlijker dan een taxichauffeur.

Dat is toch altijd zo? De één heeft meer aanleg of gelegenheid om kansen te creëren dan de ander.
Ja, maar als we het burgerinitiatief als hèt antwoord zien op de problemen in de samenleving, dan zien we iets over het hoofd. Een hele groep kan dan nog steeds in de kou staan.

Maar jij  bent toch ook voorstander van burgerinitiatieven?
Zeker. Met oog voor de inclusiviteit.

Hoe dan?
Als je er aandacht aan geeft is het al een stap vooruit. Dan groeit het bewustzijn. Dan komen er vragen op van: oh ja hoe bereiken we alle mensen? Hoe maken we het concept zo dat het niet alleen toegankelijk is voor mensen die 1000 euro in kunnen leggen bijvoorbeeld. Of hoe organiseren we het zo dat iemand met weinig inkomen en een hoge energierekening er ook blij van wordt.

Een sociale houding in je burgerinitiatief?
Ja, een inclusieve houding. Er ook over nadenken. Burgerinitiatieven zijn vaak gericht op het oplossen van maatschappelijke problemen op een andere manier, van onderop. Maar help dan niet er één, de tweedeling in de Nederlandse samenleving,  te vergroten.

Sociaal ondernemerschap

Samen met Awet Feshaye heeft Kringwijs een plan ontwikkeld om sociale ondernemers in Amsterdam Nieuw West met een niet-Nederlandse achtergrond te versterken in hun propositie en marketing. Via Allin en social-enterprise.nl is daarvoor steun ontvangen en dus kunnen we de komende maanden aan de slag!